Maakt AI ons slimmer of gewoon lui? Zo zit het écht met ChatGPT en je brein
Kijk, laten we eerlijk zijn: als je ooit ChatGPT hebt gebruikt om een mailtje op te stellen, een presentatie voor te bereiden of zelfs een smoes te verzinnen waarom je te laat was, dan weet je hoe handig het is. Maar er komt nu steeds meer geroezemoes op gang over een belangrijk punt: worden we hier eigenlijk dommer van? Er is recent Amerikaans onderzoek dat stelt: ChatGPT maakt je brein lui. En dat is niet zomaar wat geneuzel, daar zijn serieuze onderzoekers met hersenscanners en al op losgegaan. Toch is het niet zwart-wit. De ene expert slaat alarm, de andere ziet juist kansen. Dus: maakt AI ons slimmer of dommer? Lees gauw verder voor meer antwoorden.
Het experiment rondom ai: drie groepen, één essay, en een stel hersenscanners
De Amerikanen hebben het onderzoek naar AI serieus aangepakt. Ze lieten drie groepen jongeren (tussen de 18 en 39 jaar) een essay schrijven. De eerste groep kreeg hulp van ChatGPT, de tweede mocht gewoon Googelen, en de derde moest alles puur uit het eigen brein halen, oldskool stijl dus.
Terwijl de deelnemers aan het schrijven waren, kregen ze een hightech headset op die hersenactiviteit registreerde. Denk aan een soort wetenschappelijke fitbit voor je brein. Wat bleek? De mensen die AI gebruikten, dachten letterlijk minder na. Hun hersenactiviteit daalde, en de teksten die ze produceerden? Die waren opvallend zielloos en allemaal hetzelfde. Lekker efficiënt, maar niet bepaald origineel.
De valkuil van gemak: denken doen we minder door AI
AI-expert Jarno Duursma, die er zelf z’n carrière aan wijdt, zegt het zo: het is net als afvallen, terwijl je elke dag taart eet. Je weet dat het niet werkt, maar het is wel lekker makkelijk. Het probleem is niet zozeer dat ChatGPT bestaat, maar ‘hoe’ we ermee omgaan.
Gebruik je het als een soort persoonlijke assistent die je op weg helpt? Dan zit je goed. Laat je alles voor je uittypen en denk je zelf nergens meer over na? Dan begint het glibberige pad naar mentale luiheid. Dat wil je niet vriend!
Even herschrijven zonder hulp van AI? Dat werd pijnlijk moeilijk
In het onderzoek moesten de deelnemers later opnieuw een essay schrijven, maar dit keer zonder hulp van AI. En wat bleek? De ChatGPT-groep wist amper nog waar hun tekst eigenlijk over ging. Ze hadden zó op de tool geleund, dat ze hun eigen werk nauwelijks konden reproduceren. Da’s best schrijnend.
Het lijkt erop dat als je je denkwerk uitbesteedt, je brein letterlijk minder verbindingen maakt. Je onthoudt minder, je leert minder, en je wordt er dus ook niet echt slimmer van. Vergelijk het met naar de sportschool gaan en daar iemand anders al jouw setjes laten doen. Ziet er misschien cool uit, maar je spierballen groeien er niet van.
Maar worden we dan allemaal dom? Niet per se
Nu niet meteen in paniek raken. Want andere onderzoeken wijzen juist uit dat AI je wel slimmer kan maken, mits je het dan wel ook goed gebruikt. Denk aan nieuwe inzichten, onverwachte ideeën of het beter begrijpen van complexe onderwerpen.
De sleutel zit hem dus in het zogeheten intelligente gebruik. Zie ChatGPT als een sparringpartner, niet als de baas. Gebruik het om ideeën te verkennen, maar ga daarna zelf aan de slag. Laat het je helpen, maar niet overheersen.
Hersenwetenschapper zegt: we weten nog maar weinig
Volgens hersenwetenschapper Iris Groen van de Universiteit van Amsterdam staan we pas aan het begin. ChatGPT is geen spellingschecker of encyclopedie, het verandert hoe we denken en werken. Maar wat dat op de lange termijn doet met onze hersenen? Daar hebben we nog geen idee van.
Eén ding weet ze zeker: als je je hele denkproces uit handen geeft, kakt je brein in. En hoewel AI echt wel voordelen heeft, blijft het belangrijk dat je jezelf blijft uitdagen. Zoals Groen het zegt: “Je hele denkproces uit handen geven is schadelijker dan AI gebruiken als zoekmachine.”
Verbieden dan maar? Vergeet het maar
Een populaire gedachte: dan moeten scholen AI maar gewoon verbieden. Maar volgens Groen is dat totaal onrealistisch. Het is net als vroeger proberen het internet uit het klaslokaal te houden, kansloos. AI is er, en het gaat niet meer weg. De echte uitdaging? Jongeren (en volwassenen) leren hoe ze het verstandig gebruiken.
Dus niet als invulmachine voor je scriptie of smoes-generator voor je baas, maar als slimme sidekick die je helpt beter te denken, zonder het liniarect over te nemen.
Word jij slimmer of dommer van ChatGPT
De waarheid? Het ligt helemaal aan jou. Gebruik je AI als excuus om zelf niet meer na te denken, dan word je onvermijdelijk dommer. Je hersenen willen uitgedaagd worden, net als je spieren bijvoorbeeld. Maar gebruik je ChatGPT slim, als extra brein, als sparringpartner en als tool om je eigen ideeën te versterken dan kun je er juist beter van worden.
Dus ja, AI kan je slimmer maken, als je het goed gebruikt. Zie het als een sportschool voor je brein: je moet nog wel zelf de gewichten tillen. Laat je ChatGPT al het denkwerk doen, dan word je gewoon lui tussen de oren. En als je het echt te ver drijft? Dan kom je misschien terecht in een situatie zoals Jennyfer (38), die haar vriend dumpte op advies van ChatGPT.
Lees ook
